LƯỢC SỬ NHÀ IN TÂN ĐỊNH

 

 BỐI CẢNH LỊCH SỬ & TIẾN TRÌNH THÀNH LẬP

Hòa ước Nhâm Tuất được ký kết vào ngày 5-6-1862 tại Sài Gòn giữa Việt Nam (đại diện triều Nguyễn -thời vua Tự Đức là chánh sứ Phan Thanh Giản và phó sứ Lâm Duy Hiệp) và Pháp (đại diện của Pháp là thiếu tướng Bonard) và đại diện của Tây Ban Nha là đại tá Don Carlos. Theo đó, Việt Nam nhượng lại vùng lãnh thổ Nam Kỳ gồm Biên Hòa, Gia Định, và Định Tường lại cho Pháp.

 

  

Trong hoàn cảnh vẫn còn nhiều bắt bớ, tình hình ở Sài Gòn tương đối đỡ hơn các tỉnh khác. Tháng 07- 1862, cha R.P. Éveillard Sơn, vị linh mục thừa sai đang giảng đạo trên xứ Mọi thì Đức Cha Lefèbvre Ngãi điều chuyển cha về Sài Gòn để phụ giúp với cha R.P. Wibeau Vị - Tổng đại diện Giáo phận Tây Đàng Trong (1863) và kiêm Giám đốc Chủng viện thánh Giuse Sài Gòn để xây dựng Đại chủng viện thánh Giuse, ban đầu gọi là trường La Tinh. Buổi ấy, các cha rất ít, nên một mình cha R.P. Éveillard Sơn phải vừa dạy 2 lớp, lại còn lãnh làm bề trên linh hướng nhà Phước, coi sóc nhà thương, mà hễ có giờ rảnh thì ngài làm thợ phụ giúp nhóm nhân công mà xây dựng trường La Tinh.

Ngày 30-04-1865, Đức cha Lefèbvre Ngãi qua đời tại Marseille, Pháp, thọ 55 tuổi. Lên kế vị là Đức cha Gioan Miche Mịch, bấy giờ đang là Đại diện Tông tòa địa phận Cao Miên. Trong hoàn cảnh đó, cha Éveillard Sơn đã thương lượng với Đức cha Gioan Miche Mịch để xin mua một cái máy in nhỏ, một ít chữ và đồ phụ tùng bên Tây rồi ra công dựng một nhà in nhỏ. Nhà in chỉ là một căn nhà tranh được dựng bên Chủng viện được xây dựng khoảng năm 1865 (có tài liệu viết năm 1863 hoặc 1867). Nhưng có lẽ nhà in hoạt động cùng lúc với tờ Gia Định báo, là tờ báo chữ quốc ngữ đầu tiên ở Việt Nam (1865) do Trương Vĩnh Ký làm giám đốc; Huỳnh Tịnh Của làm chủ bút.

Nhà in của cha Éveillard Sơn đặt tại cơ sở quản lý nhà Chung, trong trường La Tinh. Những người thợ in đầu tiên là hai trẻ mồ côi, tuổi từ 13 đến 15. Tất cả các tác phẩm đều được in dưới tên l’imprimerie de la Mission - SaiGon, trước năm 1874. Quyển sách sớm nhất được biết đến của nhà in là quyển ABC ABCD bằng tiếng Pháp (Vần An Nam để đọc tiếng Latin), in năm 1867 và quyển Quốc Ngữ Bổn Dạy ABCD, của cha Éveillard Sơn, in năm 1868. Theo sau là quyển Gương Phước in năm 1871 và quyển Bia Vàng in năm 1872. Sau năm 1874 sách in dưới tên l’imprimerie de la Mission Tân-định hay Tandinh-Saigon.

 

 

AN CƯ LẠC NGHIỆP

Vào ngày 15-3-1874, triều Nguyễn và Pháp ký một hiệp ước thứ hai gọi là Hiệp ước Giáp Tuất 1874. Hiệp ước gồm có 23 điều khoản với nội dung chính là thay thế bản Hòa ước Nhâm Tuất 1862, công nhận chủ quyền vĩnh viễn của Pháp ở Nam Kỳ, lệ thuộc về chủ quyền ngoại giao, mở cửa cho Pháp tự do buôn bán tại các cảng biển và trên sông Hồng có quyền tự do truyền đạo. Quyền tự do tôn giáo được mở rộng, trong tháng 3-1874, thời Đức Cha I. Colombert Mỹ (1873-1894), cha Éveillard Sơn nhận bài sai về Tân Định làm cha sở cho đến khi qua đời. Ngài cũng rời luôn nhà in ở trường La Tinh về Tân Định mà phát triển thành một nhà in sách lớn công giáo dưới tên Nhà in Tân Định. Số thợ phục vụ nhà in đã lên đến 30 người. Nhân công làm việc trong nhà in là các thầy dòng Thánh Phanxicô và các trẻ mồ côi ở tại nhà in mà làm việc, ở ăn theo luật dòng tu. Nhà in Tân Định còn có một cha phó và một thầy giảng giúp cha Giám đốc coi sóc học trò. Nhà in Tân Định chuyên in sách bổn, sách học cho trường, các thứ tự điển, sách Phúc Âm, Kinh Thánh Cựu và Tân Ước, sách Kinh và cả một tủ sách tu đức, đa số được dịch từ các tác phẩm nối tiếng của châu Âu.

 

 

Ngoài việc xây dựng và phát triển nhà in Tân Định. Cha còn trông coi giáo xứ Tân Định trong suốt thời gian phục vụ tại đó. Ngài cho xây dựng nhà thờ Tân Định mới (trong 2 năm 1875-1876). Cùng với cha Wibeau Vị, ngài tiếp tục kiến thiết trường thầy giảng La tinh (Chủng viện Giuse Sài Gòn), xây dựng trường cho trẻ mồ côi: trường Sainte Enfance Tân Định, mở cửa vào năm 1877. Cha còn tạo lập nhiều công trình khác như nhà thờ họ, nhà nguyện, kho sách, nhà ngủ học trò, nhà cơm, nhà bếp, nhà chơi, nhà xứ, ...

Thật là một chuỗi những công trình vĩ đại đầy lao khổ. Ngày 15/9/1883, cha Éveillard Sơn qua đời ở tuổi 49 với 22 năm phục vụ tông đồ (9 năm ở Tân Định). Trong xứ làm lễ an táng cha Cố D. Eveillard Sơn rất long trọng và xác cha được an táng trước bàn thờ thánh Giuse tại nhà thờ Tân Định. Cha đã để lại cho địa phận “Nhà thờ Hồng” cho đến ngày nay.

Mọi việc nhà in nay giao lại cho cha R.B. Génibrel Thượng thay thế, vì Đức Cha I. Colombert Mỹ đã sai Cha R.B. Génibrel Thượng khi ấy ở Phú Hiệp về nhà in Tân Định trước mấy tháng để giúp đỡ cha Cố Éveillard Sơn trong lúc bệnh hoạn già yếu.

Qua các đời, các cha giám đốc thay nhau coi sóc nhà in, mở mang thêm, in được nhiều thứ sách vở, làm ích biết bao nhiêu cho địa phận và cho các địa phận khác trong việc truyền giáo.

 

  

DANH SÁCH CÁC CHA GIÁM ĐỐC NHÀ IN TÂN ĐỊNH

(1) Cha Éveillard sáng lập từ 1874 đến 1883 (9 năm)

(2) Cha Génibrel 1884 - 1914 (30 năm)

(3) Cha Masseroy 1914 - 1918

(4) Cha Guillow 1918 - 1919

(5) Cha Gabirie Long 1919 - 1926

(6) Cha Phaolô Đạt 1926 - 1933

(7) Cha Giacôbê Quận 1933 - 1943

(8) Cha Phaolô Vàng 1943 – kết thúc

 

 

DANH SÁCH TÁC PHẨM CỦA NHÀ IN TÂN ĐỊNH

LƯU TRỮ TẠI THƯ VIỆN ĐA MINH

 

STT	TÊN TÁC PHẨM	Năm XB	Trang
1	Gương Phước	1871	438
2	Sách Bia Vàng	1872	592
3	Tu Sĩ Thần Lương	1885	-
4	Viện Tu Trinh Nữ	1885	-
5	Sách Trinh Nữ	1885	-
6	Sử Ký Đại Nam Việt Quấc Triều	1885	-
7	Sách Tóm Lại Đàng Nhơn Đức Trọn Lành	1902	286
8	Sách Giải Nghĩa Bài Êvang - Từ Mùa Ápventô Cho Đến Chúa Nhựt Bảy Mươi	1903	196
9	Sách Tu Sĩ Tùy Thân	1904	550
10	Thánh Giáo Yếu Lý Tam Giải	1909	516
11	Tông Thơ Tổng Lý Quy Điều	1913	291
12	Tông Thơ Tổng Lý Quy Điều	1913	291
13	Tứ Thơ: Đại Học Và Trung Dung	1925	137
14	Gốc Tích Sự Đạo Trong Nước Annam	1926	135
15	Tu Sĩ Thần Lương	1930	224
16	Đức Thầy Gioan-Baotixita Nguyễn Bá Tòng - Giám Mục Tiên Khởi Việt Nam	1934	471
17	Sử Ký Hội Thánh	1942	532
18	Đồng Âm Vận Tuyển	1947	207
19	Bài Thơ Và Lời Êvang - Đọc Ngày Chúa Nhựt Lễ Cả Trong Năm	1948	320
20	Thơ Gởi Về Ashram (Giáo Lý Của Thánh)	1949	105
21	Sách Phép Thánh Thể Về Lễ Misa	1949	351
22	Sách Chơn Đạo Dẫn Giải	1950	163
23	Tháng Đức Bà Maria	1951	313
24	Thiên Chúa Thánh Giáo Yếu Lý Chính Giải, In Lần Thứ 4	1952	261
25	Sách Thần Lương Nhựt Dụng - Gẫm Mỗi Ngày Trong Năm	1953	628
26	Cấm Phòng Đại Phước - Bài Gẫm	1955	126
27	Sách Gẫm Quanh Năm - Cuốn 2	1958	666
28	Sách Gẫm Quanh Năm - Cuốn 4	1958	588
29	Sấm Truyền Mới - T.2: Thuật Cùng Gẫm Truyện ĐCGS Và Các Thánh Tông Đồ	1959	375
30	Sách Gẫm Quanh Năm - Q.3: Từ Lễ Thăng Thiên Cho Đến CN 12 Sau Lễ Hiện Xuống	1959	626
31	Sách Gẫm Quanh Năm - Cuốn 1	1959	590
32	Sách Gẫm Quanh Năm - Cuốn 3	1959	626
33	Sấm Truyền Cũ Thuật Cùng Gẫm ( Truyện Thánh Tổ Tông)	1960	408
34	Sấm Truyền Cũ - Sấm Truyền Mới (Bộ 3 Quyển)	1960	-
35	Sách Gẫm Quanh Năm - Cuốn 5	1960	532
36	Thánh Giáo Yếu Lý Vấn Đáp	1964	112